Τα εμβόλια για τον κορωναϊο, και η στάση της Ε.Ε. και της Ελλάδας απέναντι σ' αυτά

Τα εμβόλια για τον κορωναϊό δημιουργήθηκαν, ελέχθηκαν σε τρεις φάσεις δοκιμών και - δεδομένων των συνθηκών - οι κατάσκευάστριες εταιρείες τους ζήτησαν την "επείγουσα" αδειοδόητησή τους. 

Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι οι δοκιμές σταματούν: Ο έλεγχος για παρενέργειες, διάρκεια της ανοσίας κ.λπ. θα συνεχιστεί γι' αρκετό καιρό ακόμα, ακόμα και κατά τη διάρκεια του εμβολιασμού του γενικού πληθυσμού. 

Αυτό όμως δημιουργεί πολλά ερωτηματικά (και προβληματισμό) για την επιτυχή ολοκλήρωση των δοκιμών. Ο κυριότερος είναι ότι δεν αποκλείεται πάρα πολλοί συμμετέχοντες στις δοκιμές να ζητήσουν ν' αποχωρίσουν από τις δοκιμές, ώστε να μάθουν αν έχουν εμβολιαστεί με το εμβόλιο της δοκιμής που συμμετέχουν ή το placebo και στη συνέχεια να κάνουν (αν δεν έχουν ήδη κάνει το εμβόλιο) κανονικό εμβολιασμό. Αν αυτό συμβεί μαζικά θα περιοριστεί η εγκυρότητα των δοκιμών και έτσι τα στοιχεία που θα συλλεχθούν μπορεί να είναι ανεπαρκή.

Βέβαια αυτό δεν είναι κάτι που σ' αυτή τη φάση νοιάζει την πλειοψηφία του (παγκόσμιου) πληθυσμού. Αν βγάλει κανείς από τη μέση τους αρνητές, που μ' επαγγελματική προσήλωση αρνούνται την οποιαδήποτε πιθανότητα να εμβολιαστούν, οι περισσότεροι κάτοικοι του πλανήτη περιμένουν ανυπόμονα τον εμβολιασμό ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους με μια μορφή κανονικότητας.

Και αυτό συμβαίνει για ένα κύριο λόγο: η διαχείρηση του κορωναϊού απέτυχε στις περισσότερες χώρες του κόσμου, με εξαίρεση ορισμένες χώρες που ή επέβαλλαν μακροχρόνιες δικτατορικές απαγορεύσεις ή επένδυσαν τεράστια ποσά στα σύστηματα υγείας και ιχνηλάτησης τους ή έκλεισαν τα σύνορά τους και περίμεναν να σταματήσει η διασπορά του ιού. Καταλήξαμε λοιπόν να περιμένουμε το εμβόλιο ως "μάννα εξ ουρανού", για να συνεχίσουμε τη ζωή μας σε προ-κορωναϊού ρυθμούς.

Ειδικά όμως για την χώρα μας, τα πράγματα δείχνουν ότι εξαρτώνται από το εμβόλιο περισσότερο από άλλες χώρες, αφού αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες συνδέουν ανοιχτά το εμβόλιο με το άνοιγμα ορισμένων τομέων της οικονομίας. Αυτό προφανώς και είναι τραγικό - γιατί δείχνει μηδενική μέριμνα για δεκάδες χιλιάδες άνθρωπους που εξαρτώνται από τομείς όπως η νυχτερινή διασκέδαση, η εστίαση κ.ο.κ. Δουλειά του κράτους είναι να βρίσκει λύσεις και όχι να επιβάλλει οριζόντιες απαγορεύσεις ή να προτείνει ανόητες ιδέες για να διώξει προσωρινά "πονοκεφάλους" - αυτό όμως αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο που έχει αναλυθεί από πολλούς εδώ και καιρό.

Είναι όμως το λιγότερο περίεργο το γιατί ενώ όλοι έχουν στηρίξει τόσο πολύ, την επιστροφή σε πιο κανονικούς ρυθμούς στο εμβόλιο, η έγκριση του εμβολίου, η δημιουργία των υποδομών για τη διανομή του και η παραγγελία των απαραίτητων δόσεων έχει καθυστερήσει τόσο πολύ.

Ξεκινώντας από το πρώτο, προκαλεί προβληματισμό το ότι ενώ ο MHRA της Μ. Βρετανίας ζήτησε και πήρε όλα τα στοιχεία για την πρώτη έγκριση εγκαίρως, εξετάζοντας το αίτημα της Pfizer άμεσα, και ο FDA έκανε το ίδιο δίνοντας γρήγορες ημερομηνίες εξέτασης των αιτημάτων, ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός οργανισμός μετέθεσε την ημερομηνία εξέτασης κατά μία εβδομάδα αργότερα, έχοντας ουσιαστικά ένα μήνα διαφορά από τους υπόλοιπους. Αυτό είναι εγκληματικό, δεδομένου ότι σ' αυτό τον μήνα, θα αρρωστήσουν, θα διασωληνωθούν και τελικά θα πεθάνουν χιλιάδες συμπολίτες μας λόγω της πανδημίας. Μια γρηγορότερη διεκπεραίωση πιθανότατα θα γλύτωνε ζωές. Και για να προλάβουμε τις παρεξηγήσεις, αυτό δε θα σήμαινε εκπτώσεις στα επιστημονικά κριτήρια, αλλά απλώς υπερωρίες από τους ελεγκτές. Είναι φοβερό να υπάρχει τόσο μεγάλη ευελιξία - και αυτές να πληρώνονται στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς ακόμα και για 15λεπτα - αλλά εδώ που υπάρχει η ανάγκη κάτι τέτοιο να μη συμβαίνει και τα πράγματα να παίρνουν τον (αργό) δρόμο τους.

Η δημιουργία υποδομών είναι ευθύνη κάθε χώρας. Εδώ πάλι η δική μας έδειξε μάλλον να πιάνεται στον ύπνο. Άλλες χώρες με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των δοκιμών, άρχισαν να δημιουργούν το σχέδιο εμβολιασμού - που περιλαμβάνει τα πάντα από τον τρόπο παραλαβής, μέχρι αυτόν της αποθήκευσης και τοποθεσιών εμβολιασμού - ενώ η δική μας άρχισε (με αργούς ρυθμούς) να παραλαμβάνει τα ψυγεία τις τελευταίες ημέρες. Είναι αυτό που λέει ο λαός: "πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι"...

Αλλά εκεί που τα πράγματα δε δείχνουν σωστά (όπως και να τα μετρήσει κανείς) είναι με τις δόσεις των εμβολίων. Η κυβέρνηση αναμένει τις πρώτες μέρες του καινούργιου έτους μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δόσεις, ενώ θεωρεί ότι θα έχει εμβολιάσει "περίπου 4,500,000 πολίτες" μέχρι τα τέλη Μαρτίου, ενώ θεωρεί ότι θα έχει εμβολιάσει το σύνολο των (ενήλικων) πολιτών μέχρι τα τέλη του Ιούνη, που με βάση την ελληνική εμπειρία μάλλον σημαίνει Αύγουστος (του 2021). 

Εδώ όμως πρέπει να πούμε ότι για τον ίδιο σκοπό, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. ελπίζουν ότι θα έχουν ολοκληρώσει τους στόχους τους πολύ νωρίτερα. Στην πραγματικότητα όμως κανείς (ούτε εμείς ούτε και αυτοί), δεν αναμένεται να τα καταφέρουν, γιατί πολύ απλά οι εταιρείες δεν μπορούν να παρέχουν τις (συμφωνημένες) δόσεις εμβολίων. Και αυτό παρά το ότι χρηματοδοτήθηκαν αφειδώς από την Ε.Ε. ως οργανισμό (και κάποιες εξ' αυτών) από κράτη της Ε.Ε. Ακόμα όμως και αν αυτό δεν συνέβαινε, θα υπήρχε προβληματισμός: 

α) για το χρονοδιάγραμμα της επιστροφής στην κανονικότητα - προφανώς δεν μπορεί η οικονομία να περιμένει ν' ανοίξει πλήρως άλλους 9 μήνες, έχοντας κλείσει 17 μήνες "στο γύψο".

β) για τον τρόπο που γίνεται η κατανομή των δόσεων στην Ε.Ε. - η Ελλάδα συμμετέχει σε μια κοινή παραγγελία και προφανώς η Γερμανία θέλει να εμβολιάσει τους πολίτες της ταχύτερα, γι' αυτό και θα πάρει πρώτη περισσότερες δόσεις απ' αυτό που της αναλογεί πληθυσμιακά. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η χώρα μας μπορεί να μείνει πίσω, ειδικά αν το εμβόλιο συνδυαστεί με πρόσβαση στην εργασία, στην εκπαίδευση, στον τουρισμό κ.λπ. όπως πολλοί θέλουν - κακώς - να επιβάλλουν. Είναι η χώρα μας προετοιμασμένη να δώσει σκληρές μάχες γι' αυτό; Δεδομένου της παθητικότητας που επιδεικνύει σε όλους τους τομείς, αμφιβάλλουμε πολύ. Έτσι δεν αποκλείεται να καταλήξουν πολλοί να κάνουν το εμβόλιο ιδιωτικά - έναντι σημαντικού κόστους - για να κάνουν τη δουλειά τους ταχύτερα. Θα έπρεπε λοιπόν η κατανομή των δόσεων να γίνει όχι με βάση το γενικό πληθυσμό, αλλά με βάση τον αριθμό των ευπαθών ομάδων καθώς και των ατόμων στην πρώτη γραμμή αναφοράς (δηλ. υγιεινομικούς, εργαζόμενους σε κοινωνικές υπηρεσίες και γηροκομεία). Αυτό προφανώς και δε συμβαίνει με τους υπάρχουσες πληροφορίες.

γ) για το ποσοστό της πραγματικής προστατευτικής κάλυψης που θα παράσχει το εμβόλιο στο γενικό πληθυσμό. Αν χρειαζόμαστε κάλυψη περίπου στο 70% για να "κοιμόμαστε σχετικά ήσυχοι" και με δεδομένο ότι ΔΕ γνωρίζουμε για πόσο παράσχεται κάλυψη από το εμβόλιο απέναντι στον κορωναϊό, η λογική λέει ότι για να είμαστε σίγουροι, χρειαζόμαστε ταυτόχρονα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων με αντισώματα. Αν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα τον Γενάρη και καταλήξει τον Αύγουστο, τότε - αν χρειαζόμαστε ετήσιους εμβολιασμούς - αυτοί που εμβολιάζονται πρώτοι θα έχουν εξασθενημένη κάλυψη όταν εμβολιαστούν οι τελευταίοι κ.ο.κ. Αυτό θα δημιουργήσει τον κίνδυνο να μετατρέψει τον κορωναϊό σε ενδημική ασθένεια, που δεδομένης της μεταδοτικότητάς του και των επιπτώσεών του, θα τον κάνει περισσότερο καταστροφικό σε βάθος χρόνου.

Ο χρόνος είναι εναντίον μας και χρειάζονται σοβαρές αποφάσεις και γρήγορα. Και όσο οι αποφάσεις αυτές λαμβάνονται από γραφειοκρατικές υπηρεσίες με βάση πολιτικά συμφέροντα, τα πράγματα δε δείχνουν ευνοϊκά για το μέλλον...

Και στο ενδιάμεσο υπάρχουν και 6 κομβικά ερωτήματα που πρέπει ν' απαντηθούν όσο αφορά τα εμβόλια - αυτό θ' απαιτήσει υπομονή και χρόνο:

1) Εμποδίζουν τα εμβόλια την μετάδοση του κορονοϊού και την εξάπλωση του κορωναϊού;

(Υπάρχουν πρώτες ενθαρρυντικές ενδείξεις ότι τα εμβόλια μπορούν να μειώσουν και τη συχνότητα των ασυμπτωματικών λοιμώξεων - κάτι που πάντως πρέπει να επιβεβαιωθεί στο μέλλον).

2) Πόσο θα διαρκεί η ανοσία των εμβολίων;

(Από αυτό θα κριθεί, πόσο συχνές θα είναι οι επαναλοιμώξεις των ανθρώπων με τον κορονοϊό. Θα είναι σημαντικό για τις αρχές δημόσιας υγείας να παρακολουθούν την ανοσία σε βάθος χρόνου και να ξέρουν πότε αρχίζει να εξασθενεί. Για να το κάνουν αυτό, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να κάνουν συχνά τεστ αντισωμάτων στον πληθυσμό. Υπόψη ότι υπάρχει μεγάλη ποικιλία στις ανοσιακές αντιδράσεις των ανθρώπων για διάφορους λόγους και γι' αυτό, άλλωστε, τα εμβόλια δεν «δουλεύουν» εξίσου καλά σε όλους τους ανθρώπους).

3) Πόσο αποτελεσματικά θα είναι τα εμβόλια στους ηλικιωμένους και στα παιδιά;

(Παρότι η Moderna θα ξεκινήσει σύντομα έρευνα σε παιδιά, θα περάσει καιρός για να μάθουμε για την αποτελεσματικότητά των εμβολίων σε αυτά, αφού δεν υπάρχει σχεδιασμός για εμβολιασμό σε αυτά).

4) Πόσο θα διαφέρει η αποτελεσματικότητα των διαφορετικών εμβολίων στην πράξη;

(Οι επιστήμονες θέλουν να δουν πόσο καλά το καθένα «δουλεύει» στην πράξη, λαμβανομένου υπόψη ότι τα δύο (Pfizer/BioNTech και Moderna) είναι RNA εμβόλια, ενώ το τρίτο (Οξφόρδης/AstraZeneca) είναι DNA εμβόλιο. Πιθανώς κάποιο είδος εμβολίου θα είναι πιο αποτελεσματικό σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού ή θα είναι καλύτερο στο να μην προστατεύει απλώς από το να αρρωστήσει κάποιος, αλλά επίσης θα μειώνει την πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό και άρα περαιτέρω μετάδοσης του).

5) Θα μπορέσει ο κορονοϊός να εξελιχθεί έτσι, ώστε να αποφύγει την ανοσία των εμβολίων;

(Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε ξαναδεί ιό όπως αυτός, να υφίσταται τέτοια πίεση. Συνεπώς δεν γνωρίζουμε πώς θα αντιδράσει ο κορονοϊός. Γι' αυτό, οι επιστήμονες θα παρακολουθούν τις σταδιακές μεταλλάξεις του και, αν χρειαστεί, θα αλλάξουν τη σύνθεση των εμβολίων, αναπτύσσοντας μια νέα γενιά εμβολίων Covid-19).

6) Τί γίνεται με την ασφάλεια των εμβολίων σε βάθος χρόνου;

(Εδώ ο μόνος τρόπος είναι επιστήμονες να παρακολουθούν τους εμβολιασθέντες για τυχόν παρενέργειες, πέρα από τις ακίνδυνες που προέκυψαν κατά τις κλινικές δοκιμές. Η έως τώρα εμπειρία των εμβολίων δείχνει πάντως ότι σοβαρές παρενέργειες συνήθως δεν συμβαίνουν στο στάδιο του μαζικού εμβολιασμού - παρά τα όσα διαβάζει κανείς στο ίντερνετ).