Σαρκοφάγα σκουλήκια, λαγοκέφαλοι και βακτήρια που καταστρέφουν τις ελιές - να το πως ο συνδυασμός εξέλιξης και έλλειψης σχεδίου οδηγεί στην καταστροφή

Τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και συχνότερα ειδήσεις για ζωϊκά είδη που βρίσκονται πολύ μακρυά από το συνηθισμένο τους ζωτικό χώρο με αποτέλεσμα να διαταράσουν τις περιβαλοντολογικές ισορροπίες. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι ο λαγοκέφαλος: Ο λαγοκέφαλος είναι ένα από τα 90 είδη ψαριών και τα περίπου 1.000 είδη θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας που πέρασαν στη Μεσόγειο μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Ολα αυτά τα είδη λέγονται «Λεσσεψιανά», από το επώνυμο του Γάλλου μηχανικού Φερδινάνδου Λεσσέψ που κατασκεύασε τη διώρυγα. Βέβαια η διώρυγα έχει κατασκευαστεί από τον 19ο αιώνα - αλλά παρότι πολλά είδη έχουν περάσει στην Μεσόγειο μέσω αυτής, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγαλύτερη αύξηση, κυρίως λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας των υδάτων στην κλειστή θάλασσα της Μεσογείου - που δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες μετανάστευσης - αλλά και εργασιών που διεξάγονται στην Διώρυγα του Σουέζ, που διευρύνουν το πλάτος της και κάνουν τα "ταξίδια" πιο εύκολα. Το συγκεκριμένο είδος λαγοκέφαλου (lagocephalus sceleratus) προκαλεί μεγάλο προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα από το 2003 που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για τους ερασιτέχνες ψαράδες, αφού πολλοί δεν υποψιάζονται το παραμικρό ή, ακόμα κι αν έχουν ακούσει για τον λαγοκέφαλο, δεν μπορούν να τον ξεχωρίσουν. Ωστόσο χρειάζεται μεγάλη προσοχή καθώς η τετροδοτοξίνη προκαλεί μυϊκή παράλυση, μπλοκάρει το νευρικό σύστημα και μπορεί να επιφέρει τον θάνατο. Η συγκεκριμένη τοξίνη συγκεντρώνεται κυρίως στο ήπαρ και στα γεννητικά όργανα του λαγοκέφαλου αλλά και στον μυϊκό ιστό που τρώει ο άνθρωπος.
Παρόλα αυτά ο άνθρωπος μπορεί να προσέξει και να τον αποφύγει. Τα υπόλοιπα ψάρια όμως όχι: Το χειρότερο όμως στην περίπτωση αυτή είναι ότι ο λαγοκέφαλος τρώει σχεδόν τα πάντα και αφανίζει κυριολεκτικά πληθυσμούς άλλων (μικρότερων) ψαριών, επηρεάζοντας τις ποσότητες αλιευμάτων και δημιουργώντας πρόβλημα στη θαλάσσια περιβαλλοντική ισορροπία. Οι ευρωπαϊκές αρχές γνωρίζουν το πρόβλημα εδώ και χρόνια, αλλά επειδή ασχολούνται με άλλα σοβαρότερα προβλήματα (π.χ. ποιος θα κάνει κουμάντο στην ευρωπαϊκή οικονομία, πόσο πολύ πρέπει να κοπούν οι μισθοί στην Ελλάδα και φυσικά αν ο ΦΠΑ στην τσικουδιά θα πρέπει να είναι 13% ή παραπάνω), δεν έχουν πάρει κάποια σοβαρή απόφαση ή δεν έχουν εκπονήσει κάποιο σχέδιο δράσης...

Μια παρόμοια ιστορία "εισαγωγής" έχουμε και με το σαρκοφάγο σκουλήκι "Ομπάμα": Eνας πλατυέλμινθας σκώληκας μήκους 7 εκατοστών με εκατοντάδες μάτια κατά μήκος του σώματος του εισέβαλε στην Ευρώπη από τη Νότια Αμερική και τώρα απειλεί την ποιότητα του εδάφους και την τοπική άγρια ​​φύση στην Ισπανία, με ενδεχομένως πιο δραματικές συνέπειες. Το σκουλήκι με την επιστημονική ονομασία Ομπάμπα Νουνγκάρα εντοπίστηκε σε ρυζοκαλλιέργειες στη Βαλένθια. Ενώ αυτό το θηρευτικό είδος καταβροχθίζει τους γεωσκώληκες και τα σαλιγκάρια, το ίδιο δεν έχει καθόλου φυσικούς θηρευτές, γιατί η γεύση του είναι τόσο άσχημη που τα πουλιά αρνούνται να το φάνε. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το εν λόγω είδος ήρθε στην Ισπανία διαμέσου εξωτικών φυτών που εισήχθησαν από τη Βραζιλία και απειλεί να αποδεκατίσει τους γηγενείς γεωσκώληκες και με αυτόν τον τρόπο να διαταράξει την υγεία και τη γονιμότητα του τοπικού εδάφους, πράγμα που θα προκαλέσει ένα καταστροφικό ντόμινο για ολόκληρη την τοπική τροφική αλυσίδα. Επιπλέον, η μειωμένη σταθερότητα του εδάφους θα αυξήσει τον κίνδυνο τόσο των πλημμυρών όσο και των κατολισθήσεων, καθώς και τη μείωση της παραγωγής φυτών. Το σκουλήκι Ομπάμα είναι ένα από τουλάχιστον έξι είδη λατινοαμερικανικής προέλευσης τα οποία εντοπίστηκαν στην Ισπανία, ενώ άλλα ευρωπαϊκά έθνη έχουν βιώσει παρόμοιες «εισβολές» τα τελευταία χρόνια.

Πριν λίγο καιρό είχαμε διαβάσει για ένα εισαγώμενο βακτήριο που ξεραίνει τα ελαιόδεντρα - και το οποίο είναι και αυτό εισαγώμενο από τον Νέο Κόσμο. Το βακτήριο εισβάλλει στα αγγεία που έχει το φυτό για να μεταφέρει νερό και θρεπτικά συστατικά, ενώ προκαλεί συμπτώματα όπως κάψιμο ή σημάδια ξηρότητας στα φύλλα. Στο τέλος το φυτό θα ξεραθεί τελείως. Πέρα από την Ιταλία, το μικρόβιο έχει καταγραφεί και σε περιοχές της Νότιας Γαλλίας, της Ισπανίας και της Βόρειας Πορτογαλίας. Οι ειδικοί προειδοποιούν πως εάν η ασθένεια εξαπλωθεί με ταχύτερους ρυθμούς, τότε υπάρχει πιθανότητα να καταστρέψει ακόμα και ολόκληρη την παραγωγή ελιάς στην Ευρώπη.
Κοινός τόπος και των τριών σημείων είναι η πλημμελής προετοιμασία για την αντιμετώπιση κινδύνων από τα εισαγώμενα είδη από άλλες ηπείρους: η ισορροπία που υπάρχει αλλού με τοπικούς θηρευτές, ανθεκτικότητα κ.ο.κ. δεν υπάρχει όταν υπάρχει εισαγωγή ενός νέου είδους ή μια ασθένειας σε ένα άλλο μέρος. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, τη μεγαλύτερη ευκολία στην μεταφορά ανθρώπων, φυτών, ζώων και πραγμάτων, ο κίνδυνος για δημιουργία χάους (μέσω διατάραξης του περιβάλλοντος ή ακόμα μιας πανδημίας) γίνεται μεγαλύτερος.
Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο, αλλά ούτε και να σταματήσουμε την εξέλιξη. Μπορούμε όμως να ζητήσουμε από τους κρατούντες την εξουσία, την εκπόνηση σχεδίων και προγραμμάτων για την μείωση του κινδύνου και την αντιμετώπιση του προβλήματος στην αρχή τους - π.χ. 16 χρόνια για τη λήψη μέτρων εναντίων του λαγοκέφαλου, παραείναι πολλά ακόμα και για την χώρα μας...