Άρνηση απογραφής - τι έπαθαν ξαφνικά οι Έλληνες;

 Τις δεκατίες του '70, του '80 και του '90, η συμμετοχή στην απογραφή ήταν ένα μεγάλο γεγονός. Ήταν οι εποχές που οι πολιτιστικοί σύλλογοι καταγωγής στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαν πολλά μέλη και δύναμη, και που μεγάλες εκδρομές διοργανώνονταν για το 3ήμερο της απογραφής, προς τα μέρη καταγωγής. Πλοία, αεροπλάνα, πρακτορεία υπεραστικών λεωφορείων γέμιζαν και γινόταν ένα πανηγύρι, παρόμοιο (και ίσως μεγαλύτερο) απ' αυτό που γινόταν μέχρι πρόσφατα στις εκλογές. Τα πατρογονικά σπίτι ξανάνοιγαν, τα καφενεία και οι πλατείες γέμιζαν και η επαρχία ξαναζούσε παλιές στιγμές δόξας. Ήταν για πολλούς αδιανόητο να μην πάνε ν' απογραφούν στα χωριά τους γιατί ήξεραν ότι αυτό συνδεόταν με επιπλέον χρηματοδότηση για την κοινότητα (τότε) της περιοχής, ότι το κέντρο υγείας θα παρέμενε ανοιχτό για μερικά χρόνια ακόμα, και ότι το τοπικό σχολείο ίσως να είχε δασκάλους για μια μικρή περίοδο παραπάνω απ' ότι θα είχε υπό κανονικές συνθήκες. Επίσης, θα ήταν πιθανό ο αριθμός των βουλευτών της περιοχής να παρέμενε ο ίδιος για 2-3 ακόμα εκλογικές περιόδους, πράγμα που κάνει κατανοητό το γιατί και οι τοπικοί βουλευτές, αν δεν ενίσχυαν οικονομικά την όλη μετακίνηση, έκαναν τουλάχιστον "τα στραβά μάτια" απέναντι στο φαινόμενο.

Ακόμα όμως και αυτοί που δεν έφευγαν για το "τριήμερο", έκαναν το αυτονόητο. Παρέμεναν στο σπίτι για την ημέρα της απογραφής, περίμεναν τον απογραφέα υπομονετικά και απαντούσαν με προσοχή στις ερωτήσεις. Και όταν η διαδικασία τελείωνε, έπαιρναν το χαρτί της απογραφής και συνέχιζαν το Σάββατο ή την Κυριακή τους κανονικά, και αν έβγαιναν έξω και στο δρόμο τους σταματούσε η αστυνομία (που τότε έκανε ελέγχους ώστε να μην "χάνονται άτομα" από την απογραφή ή να μην διπλοαπογράφονται κάποιοι) έδειχναν το χαρτί. Κανείς τους δεν φορολογήθηκε επιπλέον επειδή συμμετείχε στην απογραφή, σε κανέναν δεν έκλεψαν την περιουσία επειδή είχαν μπει στο σπίτι του να τον απογράψουν, ούτε κανείς τους πήρε οικότροφη "μια οικογένεια μουσουλμάνων επειδή το σπίτι του ήταν μεγάλο".

Και σίγουρα κανένας (σχεδόν) δε σκέφτηκε να ΜΗΝ απογραφεί, για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω και οι οποίοι έχουν βρει μεγάλο αριθμό ανθρώπων να τους πιστεύουν, και μάλιστα ένθερμα. Και ήταν εποχές που πολλοί άνθρωποι είχαν χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, αφού για διάφορους λόγους η πρόσβαση στην εκπαίδευση ήταν περιορισμένη, και που η σχέση μεγάλου κομματιού του πληθυσμού με το οργανωμένο κράτος ήταν προβληματική, λόγω εμφυλίου, αστυνομοκρατίας και Χούντας. 

Η αλήθεια είναι ότι στις δύο τελευταίες απογραφές (του '00 και του '10), υπήρχαν παράνομοι μετανάστες που τις μέρες της απογραφής κρύβονταν, γιατί είχαν φόβο απέλασης (πράγμα λανθασμένο γιατί με βάση την αρχή της απογραφής δεν υπάρχει ταυτοποίηση στοιχείων ούτε έλεγχος νομιμότητας παραμονής).

Έτσι τα όσα συμβαίνουν αυτή την απογραφική περίοδο προκαλούν έκπληξη και στεναχώρια. Άλλαξε τόσο πολύ η κοινωνία που πλέον δεν κατανοεί την ανάγκη της απογραφής; Γίναμε τόσο εύπιστος λαός που πλέον πιστεύουμε ότι ανοησία κυκλοφορεί στα κοινωνικά δίκτυα και κυρίως στο Facebook, χωρίς να μπορούμε να συμπεριλάβουμε την πρότερη εμπειρία στην λήψη απόφασης για τη συμμετοχή μας ή όχι; Ή πανδημία και ο αποκλεισμός δημιούργησε μια "αντι-κοινωνική" και "αντί-συμμετοχική" κοινωνία; 

Γιατί προφανώς είναι περιττό να επαναλάβει κανείς τη ματαιότητα της επιχειρηματολογίας περί φακελώματος, «Μεγάλου αδελφού», μηχανισμών ελέγχου από το κράτος κ.ά., όταν τόσα εκατομμύρια Ελληνες έχουν βγάλει στη φόρα τα προσωπικά τους και σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινότητάς τους, των πεποιθήσεων και των πολιτικών τους αντιλήψεων, στο Facebook, στο Τwitter, στο Instagram και όποια άλλη πλατφόρμα υπάρχει και συμμετέχει μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. 

Βέβαια στα παραπάνω πρέπει να βάλουμε και μια άλλη παράμετρο. Αυτή του πρόχειρου τρόπου με τον οποίο το κράτος χειρίστηκε την απογραφή: Το μεγάλος βάρος που δόθηκε στην τεχνολογία, η πρόχειρη εκπαίδευση των απογραφέων (οι οποίο σε μεγάλο βαθμό είδαν τη συμμετοχή τους ως ένα εύκολο τρόπο να βγάλουν "χαρτζιλίκι" και όταν είδαν τα δύσκολα και το χρονοβόρο του πράγματος παραιτήθηκαν ομαδικά), το κλείσιμο του ματιού σε όσους δεν απογράφονταν αρχικά κ.ο.κ. δείχνουν ότι η έλλειψη σοβαρότητας που η κυβέρνηση χειρίζεται πολλά πράγματα, δυστυχώς πέρασε και σ' ένα γεγονός που συμβαίνει μια φορά τα 10 χρόνια. 

Ειδικά στο θέμα της άρνησης απογραφής υπάρχει μια "ήξεις-αφήξεις" προσέγγιση: η απογραφή είναι μεν υποχρεωτική, πλην όμως δεν είναι σαφές αν οι «αρνητές» θα υποστούν κυρώσεις για την άρνησή τους.Όπως αναφέρεται από πολλούς απογραφείς, δεν υπήρξε σωστή οργάνωση και ενημέρωση τόσο για τον κόσμο όσο και για τους απογραφείς, ενώ η πλατφόρμα όπου καταγράφεται η πορεία της διαδικασίας αλλάζει συνεχώς. Έτσι ενώ στην αρχή υπήρχε η επιλογή «ΑΡΝΗΣΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ» για όποιον πολίτη δεν επιθυμούσε να συμμετάσχει στη διαδικασία, πριν από μερικές εβδομάδες αυτό άλλαξε, με αποτέλεσμα οι απογραφείς να είναι «υποχρεωμένοι» είτε να βρουν από τρίτους πληροφορίες για το άτομο που αρνήθηκε να απογραφεί είτε να γράψουν ό,τι γνωρίζουν, πράγμα αδύνατον, καθώς αν κάποιος έχει αρνηθεί να απογραφεί δεν μπορούν να γραφούν στοιχεία όπως το πόσα άτομα μένουν στο σπίτι, ποιες είναι οι ηλικίες τους κ.λπ. Η ΕΛΣΤΑΤ, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει δώσει οδηγία να μην υπάρχει η επιλογή «ΑΡΝΗΣΗ» και να ολοκληρωθεί η διαδικασία άμεσα με όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία γίνεται, διαφορετικά θα έπρεπε να παραιτηθεί ο απογραφέας, ακόμη και αν πήγε επανειλημμένως στο ίδιο σπίτι, δεν εντόπισε τους ενοίκους ή του αρνήθηκαν να απαντήσουν.

Και έτσι μ' αυτά και μ' αυτά, η άρνηση της συμμετοχής στην απογραφή έγινε "τζάμπα μαγκιά" και κάποιοι πανηγυρίζουν για το κακό που κάνουν στο δήμο τους, στην περιοχή που μένουν και τελικά στον ίδιο τους τον εαυτό...