Μια "ηλεκτρονική" ΑΑΔΕ, που όμως από πλευράς νοοτροπίας έχει μείνει ακόμα στα 1980

 Η ψηφιακή μετεξέλιγξη των εφοριών παρουσιάζεται ως "πρωτοποριακό γεγονός" απο τις ελληνικές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια. Βέβαια οι ψηφιακές υπηρεσίες των φορολογικών φορέων στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου, είναι κοινός τόπος εδώ και δεκαετίες - για παράδειγμα στην Μ.Βρετανία δεν υπάρχει κανείς πολίτης κάτω των 60 ετών, που να έχει συναντήσει εφοριακό στη ζωή του, εκτός κοινωνικών υποχρεώσεων. Στην Ελλάδα ακόμα και σήμερα αυτό είναι συχνό φαινόμενο. Επίσης στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, δεν υπάρχει υποχρεωτικότητα της χρήσης του ίντερνετ (παρότι προφανώς αυτό κάνει τη ζωή των φορολογουμένων πιο εύκολη), ούτε επίσης υποχρεωτικότητα αποδοχής ηλεκτρονικών πληρωμών από τα καταστήματα. Το σκεπτικό είναι απλό: κάτι που δεν μπορεί να παρέχεται αξιόπιστα και με ελάχιστο κόστος από το κράτος, δε γίνεται να είναι και υποχρεωτικό. Απόδειξη της γραφικότητας της κατάστασης είναι το "χάος" που συνέβει με τις ηλεκτρονικές πληρωμές στην περίοδο του Black Friday. Εμείς όμως "πρωτοπορούμε" και πάνω σ' αυτό, όπως σημειώνει με εύσχημο τρόπο ο Βασίλης Ζωγράφος στο "Παρόν":

"Η ΑΑΔΕ του κ. Γεώργιου Πιτσιλή παρουσιάζεται στα διεθνή φόρουμ ως «σύγχρονος ψηφιακός οργανισμός» που στηρίζει το επενδυτικό προφίλ της χώρας και διαμορφώνει ένα φιλικό φορολογικό περιβάλλον. Για τον πολίτη και τη μικρή επιχείρηση, η εμπειρία του ψηφιακού κράτους είναι σκληρότερ
η, οργανώνεται γύρω από υποχρεωτικές ηλεκτρονικές πληρωμές, βαριά πρόστιμα, συχνές τεχνικές δυσλειτουργίες και μια καθημερινότητα που το ηλεκτρονικό χρήμα λειτουργεί περισσότερο ως εργαλείο πειθαρχίας παρά ως μέσο διευκόλυνσης.

Η αρχιτεκτονική του συστήματος στηρίζεται στην καθολική επιβολή ηλεκτρονικών συναλλαγών. Η υποχρεωτική εγκατάσταση POS, η σταδιακή επέκταση του IRIS και των άμεσων πληρωμών, καθώς και οι τραπεζικές προμήθειες συγκροτούν ένα καθεστώς βίαιου προσανατολισμού στο ψηφιακό χρήμα. Η υποχρέωση διασύνδεσης των POS με τις ταμειακές και με τα πληροφοριακά συστήματα της ΑΑΔΕ συνοδεύεται από πρόστιμα που φτάνουν τα 20.000 ευρώ, ανεξαρτήτως τζίρου. Μια μικρή επιχείρηση θα πληρώσει το ίδιο πρόστιμο με μια επιχείρηση εκατομμυρίων. Κατάφωρα μη αναλογικό και άδικο. Το κόστος διαχείρισης του ηλεκτρονικού χρήματος μεταφέρεται σιωπηρά στην πραγματική οικονομία και οι προμήθειες παραμένουν σημαντικό βάρος για τις επιχειρήσεις. Ο καταναλωτής θεωρεί ότι δεν επιβαρύνεται άμεσα, ενώ ο επαγγελματίας απορροφά το κόστος ή το ενσωματώνει σιωπηρά στις τελικές τιμές.

Στη συνιστάμενη της οικονομικής πίεσης υφίσταται η συνιστώσα της τεχνολογικής αστάθειας. Η ΑΑΔΕ αναγνωρίζει θεσμικά τον όρο «απώλεια διασύνδεσης», με ορισμό την αναίτια αδυναμία διαβίβασης δεδομένων στα ηλεκτρονικά βιβλία myDATA. Επιπροσθέτως, συνεχείς ανακοινώσεις για προσωρινή μη διαθεσιμότητα εφαρμογών της ΑΑΔΕ και υπηρεσιών της ΓΓΠΣ. Οι λογιστές καταθέτουν επίσημα υπομνήματα, περιγράφοντας τεχνικές, κρίσιμες και ουσιαστικές δυσλειτουργίες στις πλατφόρμες της ΑΑΔΕ, που επιβαρύνουν σοβαρά την έγκαιρη και ορθή υποβολή δηλώσεων. Το ψηφιακό κράτος, όπως υλοποιείται από την ΑΑΔΕ, στηρίζεται σε ένα παράδοξο. Επιβάλλει στους πολίτες και στις επιχειρήσεις αυξανόμενες υποχρεώσεις ηλεκτρονικής συμμόρφωσης και δεν εγγυάται ούτε σταθερή τεχνική διαθεσιμότητα ούτε πραγματική χρηστικότητα. Για παράδειγμα, στη μαζική και κοινωνικά ευαίσθητη καθημερινότητα της εστίασης, ο επιμερισμός ενός λογαριασμού σε παρέα φίλων παραμένει πρακτικά αδύνατος στη χρήση ψηφιακού χρήματος. Αντί να απλοποιεί τη συναλλαγή, τη μετατρέπει σε μικρή άσκηση διαχείρισης κινδύνου.

Η υποχρέωση για διασύνδεση POS, IRIS και ταμειακών με τα συστήματα της ΑΑΔΕ, η επιβολή προστίμων στους παρόχους εξοπλισμού και η απειλή προστίμων 100.000 ευρώ για μη έγκαιρη αναβάθμιση τερματικών συγκροτούν ένα ασύμμετρο πλαίσιο. Ο επιχειρηματίας βρίσκεται διαρκώς υπό την απειλή κυρώσεων, λόγω τεχνικών προβλημάτων οφειλόμενων στον ίδιο ή στο περιβάλλον υποδομών. Η διαδικασία υποχρεωτικής δήλωσης ΙΒΑΝ στο myAADE συνδέεται περισσότερο με τη διασφάλιση κατάσχεσης κεφαλαίων του κράτους από τον πολίτη, παρά με την ανάληψη ευθύνης για καθυστερήσεις που οφείλονται σε πολύπλοκες ή δυσλειτουργικές διαδικασίες. Η ρητορική περί «φιλικού προς τις επενδύσεις» ψηφιακού φορολογικού περιβάλλοντος μοιάζει να απευθύνεται περισσότερο σε διεθνείς επενδυτές και λιγότερο στον εγχώριο επαγγελματία, που προσπαθεί να εκδώσει μια απόδειξη όταν πέφτει το σύστημα, να υποβάλει δήλωση όταν η πλατφόρμα δεν ανταποκρίνεται ή να συμμορφωθεί με σύνθετες οδηγίες του myDATA, χωρίς ουσιαστική υποστήριξη. Το επιτελικό αφήγημα δεν συνοδεύεται από ανάλογη επένδυση στην εργονομία, στη σταθερότητα και στη θεσμική δικαιοσύνη των μέτρων.

Το ψηφιακό χρήμα στην Ελλάδα δεν βιώνεται ως δικαίωμα και ευκολία αλλά ως υποχρέωση με νομικά και οικονομικά ρίσκα. Αντί η ΑΑΔΕ να λειτουργεί ως ψηφιακός θεσμικός μεσολαβητής που μειώνει τη γραφειοκρατία και αυξάνει την πρόβλεψη, συχνά εμφανίζεται ως κέντρο παραγωγής κανόνων που τιμωρούν δυσανάλογα τις αστοχίες των αδύναμων κρίκων. Το κράτος μεταφέρει το βάρος του ψηφιακού μετασχηματισμού στους ώμους όσων έχουν τη μικρότερη διαπραγματευτική δύναμη, ενώ η ίδια η ψηφιακή υποδομή παραμένει λιγότερο αξιόπιστη από όσο απαιτεί η κλίμακα των υποχρεώσεων. Αν η Ψηφιακή Ελλάδα θέλει πράγματι να είναι σύγχρονη, οφείλει να αλλάξει προτεραιότητες. Να επενδύσει πρώτα στη σταθερότητα, στη χρηστικότητα και στην αναλογικότητα των κανόνων, στην ουσιαστική υποστήριξη των χρηστών και στη θεσμική προστασία των μικρών. Διαφορετικά, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της ΑΑΔΕ θα παραμένει ένα λαμπερό αφήγημα για διεθνή φόρουμ, ενώ στο εσωτερικό θα βιώνεται ως ένα αυστηρό, ασταθές και άνισο καθεστώς, όπου το ηλεκτρονικό χρήμα είναι περισσότερο εργαλείο ελέγχου παρά μοχλός ελευθερίας."