Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, το έργο του και το μέλλον της Ορθοδοξίας στην Αλβανία

  Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος αποτελούσε μια ιδιαίτερη περίπτωση ορθόδοξου κληρικού και ιεράρχη. Χειροτονήθηκε διάκονος στα 31 του χρόνια, έχοντας κάνει στρατιωτική θητεία, θεολογικές σπουδές με μεταπτυχιακά και διδακτορικό, και έχοντας δώσει βάση στην Εθνολογία και την Αφρικανολογία, μια εποχή που η Αφρική δεν απασχολούσε ιδιαίτερα την Ευρώπη ως κάτι παραπάνω από μια τεράστια ευκαιρία πλουτισμού. Έκανε σπουδαίο ιεραποστολικό έργο στην Ανατολική Αφρική και διοργάνωσε Πατριαρχική Σχολή για να δώσει θεολογική βάση σε όσους πιστούς υπήρχαν εκεί, ξεκινώντας από τους κληρικούς της περιοχής. Χειροτόνησε και χειροθέτησε δεκάδες κληρικούς και αναγνώστες, στην ευρύτερη περιοχή της Κένυας, της Ουγκάντας και της Τανζανίας, δινοντας μεγάλη βάση στη δημιουργία σταθμών, σχολείων και νοσοκομείων. 

Εκεί κάπου παρούσιαστηκε ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα για την Ορθοδοξία: Με την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος στην Αλβανία, χρειαζόταν κάποιος που θα μπορούσε να επιχειρήσει την, εκ των ερειπίων ,αναστήλωση της Oρθοδόξου Aυτοκεφάλου Eκκλησίας της Aλβανίας, η οποία είχε καταρρεύσει ύστερα από τον επί 46 έτη διωγμό υπό του τελευταίου «αθεϊστικού κράτους» της Ευρώπης. Για τη θέση αυτή χρειαζόταν κάποιος που θα τηρούσε τις ισορροπίες: από την μια υπήρχαν οι συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί στο Νότο και από την άλλη το διαρκές "εμπόλεμο" μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, που δημιουργούσε μια καχυποψία στους διαδόχους του Χότζα, για το πρόσωπο που θα έπαιρνε τη θέση του προκαθήμενου της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία, μιας και το πρόσωπο αυτό θα ήταν "ντε φάκτο" πνευματικός ηγέτης όλων των ορθοδόξων της χώρας, η πλειοψηφία των οποίων ήταν Έλληνες στο νότο. Προφανώς, κανείς πολιτικός ηγέτης της Αλβανίας δε θα ήθελε αυτός ο κάποιος να παίρνει "εντολές" από την Αθήνα. 

Ο Αναστάσιος όμως κατάφερε να τους κερδίσει όλους. Αρχικά εργάσθηκε ως Πατριαρχικός Έξαρχος (Iαν. 1991 – Iούν. 1992). Ανυψώθηκε σε Μητροπολίτη Aνδρούσης (Aυγ. 1991 – Iούν. 1992) και εξελέγη Aρχιεπίσκοπος Tιράνων και πάσης Αλβανίας (24 Ιουνίου 1992). Στα χρόνια αυτά αναδιοργάνωσε την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία, διαμορφώνοντας νέο Καταστατικό Χάρτη (2006). Με επίσημη Συμφωνία με την Κυβέρνηση της Αλβανίας, η οποία έγινε νόμος του Κράτους (2009), καθορίσθηκαν οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, πράγμα που δημιούργησε "μαγιά" και για το μέλλον της Ορθοδοξίας στη γειτονική χώρα. Συγκροτήθηκαν πάνω από 400 ενορίες. Ίδρυσε τη Θεολογική-Iερατική Σχολή (Aκαδημία) στο Δυρράχιο (1992 εξ.), το Eκκλησιαστικό Λύκειο «Tίμιος Σταυρός», στο Aργυρόκαστρο (1998 εξ.) και στο Σούκθ-Δυρράχιο (2007-18) καθώς και Σχολή της Βυζαντινής Μουσικής στα Τίρανα (2012 εξ.). 

Mόρφωσε και χειροτόνησε 168 νέους κληρικούς. Ίδρυσε Κέντρα Νεολαίας σε διάφορες πόλεις. Φρόντισε για τη μεταφραστική προσπάθεια, την έκδοση λειτουργικών και άλλων θρησκευτικών βιβλίων. Συνέστησε Τεχνική Υπηρεσία της Eκκλησίας και μερίμνησε για την ανοικοδόμηση νέων ναών (μεγάλων και μικρών), αναστήλωσε παλιότερους ναούς και μοναστήρια-πολιτιστικά μνημεία και επισκεύασε 160 ναούς και 70 εκκλησιαστικά κτίρια για σχολεία, νεανικά κέντρα, κέντρα υγείας, ξενώνες, εργαστήρια, συσσίτια για τους φτωχούς κ.λπ.

Έδωσε ιδιαίτερη βάση στη φιλανθρωπική μέριμνα της Εκκλησίας, με διανομή εκατοντάδων τόνων τροφίμων, ρούχων και φαρμάκων σε εποχές δύσκολες για την Αλβανία. Δημιούργησε διαγνωστικό κέντρο,  Πανεπιστημιακό Κολέγιο, σχολεία, γυμνάσια και λύκεια στη Βόρεια Ήπειρο και τα Τίρανα, οικοτροφεία. Φρόντισε για την κατασκευή δρόμων, υδραγωγείων, γεφυρών, καθώς και την επισκευή δημοσίων σχολείων.

Γενικά ήταν δραστήριος και βρισκόταν παντού όπου τον χρειαζόταν η κοινωνία. Πρόσεχε παραπάνω τους Έλληνες της Αλβανίας (αναμενόμενο), αλλά τους βοηθούσε όλους - ορθόδοξους και μη.

Δεν ήταν όμως όλες οι πράξεις του επιτυχημένες. Για παράδειγμα, στο θέμα της Ουκρανίας, κράτησε μια ισορροπιστική προσέγγιση. Δεν αναγνώρισε την αυτοκεφαλία, αν και γνώριζε (κατά δήλωση) ότι αυτό ήταν το σωστό. Το γιατί δε θα το μάθουμε ποτέ, αν και μπορούμε να το φανταστούμε: ως άνθρωπος της συναίνεσης ήθελε να συμφωνήσει με αυτή και ο Κύριλλος (Πατριάρχης Μόσχας), για να αποφευχθεί το σχήσμα στην Ορθοδοξία, κάτι που προφανώς δε θα μπορούσε να συμβεί, όσο το Πατριαρχείο της Μόσχας είναι ελεγχόμενο από το Κρεμλίνο. Επίσης απέτυχε να πάρει σαφή θέση στο κομβικό θέμα των περιουσιών της μειονότητας στην Βόρεια Ήπειρο, που απασχολεί τόσο την ίδια την Εκκλησία όσο και το ποίμνιο της. 

Όπως και να έχει όμως, η επόμενη μέρα χωρίς αυτόν, θα είναι δύσκολη για την Ορθοδοξία και τον ελληνισμό στην Αλβανία. Ο Αναστάσιος πέτυχε στο έργο του, γιατί ήταν μια δυνατή προσωπικότητα, που είχε άριστη θεολογική κατάρτηση, τύγχανε του απόλυτου σεβασμού απ' όλους και μπορούσε να κρατήσει ισορροπίες. Τέτοια προσωπικότητα μέσα στην Εκκλησία της Αλβανίας δεν υπάρχει, και πλέον δεν υπάρχει και η δυνατότητα να έρθει ιεράρχης από το Πατριαρχείο για να ηγηθεί, όπως είχε γίνει με τον Αναστάσιο. Αυτό ήταν κατάλοιπο μιας άλλης εποχής, που έχει παρέλθει οριστικά. Και αν τότε δεν υπήρχαν ενδιαφερόμενοι, πλέον καραδοκεί και το Πατριαρχείο Μόσχας, για να ελέγξει την μικρή, αλλά σημαντική από πλευράς ψήφου, Αυτοκέφαλη Εκκλησία. 

Για τη διαδοχή του θα υπάρξει μεγάλη μάχη, μιας και είναι σίγουρο ότι εκτός των άλλων και ο Ράμα, έχοντας αλώσει πολιτικά μεγάλο ποσοστό από τους μειονοτικούς δήμους (πιάνοντας τον Μητσοτάκη κυριολεκτικά στον ύπνο), θα προσπαθήσει να ελέγξει και την Ορθόδοξη Εκκλησία, που αποτελεί εξάλλου και την μεγαλύτερη χριστιανική εκκλησία στην χώρα. Κάτι που ενδιαφέρει προφανώς και την Ελλάδα, μια και οι περισσότεροι ορθόδοξοι πιστοί στην Αλβανία είναι Έλληνες, οι οποίοι δεν περνούν και τις καλύτερες στιγμές τους εκεί, απο πλευράς ελευθερίας της έκφρασης, με τις περιουσίες τους να είναι στο στόχαστρο του αλβανικού κράτους.

Και έτσι μια εκκλησιαστική διαδοχή, θα καταλήξει να γίνει πολιτική μάχη, με αβέβαιο αποτέλεσμα...